O szkole

Historia Szkoły Podstawowej

napisana przez Annę Maciaszek, Monikę Kosińską i Anitę Pazgan

na podstawie Kroniki szkolnej oraz różnych źródeł historycznych odszukanych

w Sądeckiej Bibliotece Publicznej w Nowym Sączu,

z okazji 140-lecia szkoły obchodzonego 20 października 2017 roku.

     W 1877 roku hrabina Konstancja Stadnicka, właścicielka dóbr w Białej Niżnej i Gródku, po spotkaniu z Matką Kolumbą Białecką, wyraziła chęć podarowania domu w Białej Niżnej oraz swoich dóbr Zgromadzeniu Sióstr Dominikanek. Ofiarowane dobra siostry objęły dopiero po 14 latach, po śmierci jej krewnej hrabiny Olimpii Stadnickiej. Początkowo darowizna przysparzała siostrom wielu trosk, ponieważ gospodarstwo było zniszczone, obciążone długami oraz zaległymi podatkami. W II połowie XIX wieku Biała Niżna nie miała swojej szkoły, a dzieci uczęszczały do przyparafialnej szkoły w Grybowie. Jednak dzieci z północnych krańców Białej Niżnej musiały pokonać trasę nawet 5 kilometrów. Zwłaszcza zimą pokonywanie tak dużej odległości przez dzieci było bardzo trudne. Dlatego dzięki staraniom księdza proboszcza Franciszka Jaworskiego „włościanie szkółkę z drzewa we wsi własnym kosztem wybudowali przy gościńcu powiatowym idącym z Grybowa do Bobowy, tuż obok na prawym brzegu rzeki Białej”. Była to wiosna 1877 roku.

     Początkowo nauczanie dzieci prowadził jeden świecki nauczyciel. Dopiero po 20 latach, czyli w 1897 roku szkołę zaczęły prowadzić miejscowe Siostry Dominikanki. 12 października 1904 roku ksiądz Kapelan Władysław Romański dokonał poświęcenia kamienia węgielnego nowej szkoły, która została ukończona rok później. 23 września 1914 roku przerwano naukę, ponieważ wojska austriackie zajęły szkołę i zamieszkał w niej sztab generalny. Do klasztoru Sióstr Dominikanek zwożono rannych z okolic, zwłaszcza z Gorlic, gdzie toczyły się okropne walki. Ranni zapełnili całe podwórko klasztoru, a jeńcy zaś zajęli spichlerz, który stał obok szkoły. W szkole urządzono stację telefoniczną. Końcem maja 1915 roku wojska austriackie ostatecznie opuściły szkołę. Dzieci bardzo chciały wrócić do szkoły, jednak siostrom udało się uruchomić tylko jedną klasę. Starsze dzieci potrzebne były w domach. Do momentu zakończenia wojny dzieci często nie przychodziły do szkoły ponieważ nie miały ubrań, w szczególności butów. Ich cena była bardzo wysoka. W kronice szkolnej pod datą 4 listopada 1918r. zapisano: „Dnia tego ogłoszono Wolną, niepodległą Polskę! Wieść ta rozeszła się lotem błyskawicy”. Był to bardzo radosny dzień dla lokalnej społeczności. Rok 1919 rozpoczęto w wolnej, niepodległej Polsce. Nauka w szkole już mogła odbywać się normalnie. Dzieci rozpoczynały i kończyły rok szkolny nabożeństwem, odbywały się konferencje pedagogiczne, dzieci przygotowywały się do Spowiedzi i Komunii Świętej, obchodzono uroczystości szkolne, organizowano wycieczki szkolne, przygotowywano jasełka oraz wystawy robót ręcznych. 20 października 1933 roku w kronice szkolnej zapisano informacje o obchodzonym w tym dniu święcie Patrona szkoły – św. Jana Kantego.

     1 września 1939 roku rozpoczęła się wojna z Niemcami. Niestety już 7 września wkroczyły wojska niemieckie, które zajęły sale lekcyjne w budynku szkolnym, jak również w oficynach klasztornych. Dopiero 2 listopada tego roku odprawiono nabożeństwo na rozpoczęcie roku szkolnego i normalnie rozpoczęto naukę. Niestety władze niemieckie wydały rozkaz, by usunięto ze szkół wszystko co przypominało Polskę. Dlatego ściągnięto ze ścian godło polskie oraz wszelkie obrazy historyczne, zakazano tez uczyć historii i geografii. W kwietniu i maju 1940 roku sale szkolne zajęło wojsko, dlatego od 18 maja naukę kontynuowano w wynajętych trzech salach na wsi. 12 stycznia 1944 roku Niemcy opuścili Białą Niżną, ale weszła armia sowiecka. Przez parę dni na tych ziemiach był front, bo Niemcy osaczyli Grybów. Przez działania wojenne Grybów został bardzo zniszczony (zaminowano mosty, a kościół parafialny został częściowo zniszczony). Na szczęście w Białej Niżnej nie było większych szkód – spłonęło tylko kilka domów, a budynek szkolny został trochę uszkodzony wskutek wybuchów pocisków armatnich. Gdy front się oddalił, po kilku tygodniach wojsko sowieckie opuściło teren Białej Niżnej i można było pomyśleć o wznowieniu nauki w szkole. Jednak sale w budynku szkolnym były nie do użycia, więc przygotowano dwie sale w budynku należącym do klasztoru i ponowienie rozpoczęto nauczanie dzieci. Dzięki ogromnemu wysiłkowi ludzi w 1947 r. udało się odnowić budynek szkolny na zewnątrz. 1 maja 1948 roku wykończono także boisko szkolne oraz ogrodzenie.

     W dalszych latach nauka w szkole odbywała się normalnie. Na początku lat 70 utworzono Szkołę Przysposobienia Rolniczego, która przez pewien czas funkcjonowała nawet nielegalnie. W wyniku przemian ustrojowych została rozwiązana. W latach 70 powstało również Przedszkole, a od 1998 roku Szkoła Podstawowa, która obecnie stanowi z Przedszkolem - Zespół Szkolno – Przedszkolny.

     W 1999 rok w związku z reformą oświaty dobudowano część, w której obecnie mieści się Gimnazjum. W tym samym roku oddano do użytku salę gimnastyczną. Początkowo Gimnazjum zajmowało tylko 4 sale, które były niewystarczające, więc podjęto decyzję o rozbudowie tej części szkoły, którą oddano do użytku w 2007r.

     Oprócz wspólnego budynku zarówno Szkołę Podstawową i Gimnazjum łączy postać patrona Świętego Jana Kantego. Jak już wspomniano szkoła nosiła już jego imię, ale w czasach stalinowskich Siostry Dominikanki zostały odsunięte od szkolnictwa, a w 1950 roku usunięto także Jana Kantego. W 2004 roku po referendum, w który brali udział uczniowie oraz rodzice Jan Kanty został ponownie uroczyście wybrany na patrona szkoły.

     20 października przypada jego wspomnienie, dlatego dzień ten obchodzony jest jako Święto Szkoły - Dzień Patrona – świętego Jana Kantego.